Καλλιέργεια και παραγωγή μαστίχας

Η καλλιέργεια του μαστιχοφόρου θάμνου στη Νότια Χίο και η εξαγωγή της αρωματικής μαστίχας συνιστά μια μοναδική παγκοσμίως παραδοσιακή καλλιέργεια που μεταβιβάζεται προφορικά και εμπειρικά από γενιά σε γενιά και διαμορφώνει εδώ και αιώνες το πολιτισμικό (αρχιτεκτονικό, κοινωνικό και φυσικό) τοπίο των 24 Μαστιχοχωρίων. Η παραγωγή της μαστίχας συνιστά μια πατροπαράδοτη πρακτική που διατηρήθηκε αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου. Διαμορφώνει καταλυτικά την οικονομική κοινωνική και πολιτισμική καθημερινότητα των κατοίκων των 24 Μαστιχοχωρίων. Οι μαστιχοκαλλιεργητές αναγνωρίζουν σε αυτό ένα συνεκτικό στοιχείο ταυτότητας. Η επικράτεια όπου παράγεται η μαστίχα οριοθετείται στη βόρεια πλευρά από τα χωριά Λιθί Αγ. Γεώργιος Συκούσης και Καλλιμασιά. Η γραμμή αυτή ονομάστηκε από τον γλωσσολόγο Pernot «φυσικό και μυστηριώδες όριο». Το γεγονός ότι το μαστιχόδενδρο δεν παράγει ρητίνη ούτε καν στο βόρειο Χίο (όπου φύονται θάμνοι) ούτε άλλο στην ηπειρωτική ή νησιωτική Ελλάδα ή στις γειτονικές ακτές της Μικράς Ασίας προκαλεί έκπληξη. Η «μοναδικότητα» της καλλιέργειας της μαστίχας πιθανόν οφείλεται σε κάποια εδαφολογικά και κλιματολογικά στοιχεία (ιδιαίτερα θερμό και ξηρό κλίμα) τα οποία ευνοούν την καλλιέργεια του μαστιχόδεντρου μόνο στο Χίο και στο συγκεκριμένο τμήμα της. Η καλλιέργεια της μαστίχας παραλήφθηκε ως σταθερά του ετήσιου γεωργικού ημερολογίου και συνεχίζει ως πλέον η μοναδική αγροτική δραστηριότητα που ασκείται από το σύνολο σχεδόν όσων έχουν καταγωγή ή και ιδιοκτησία από τα Μαστιχοχώρια. Η καλλιεργητική γνώση μεταδίδεται με διαδοχή από τους μεγαλύτερους στους μικρότερους και μαζί, η γνώση για τα δέντρα, τον ρυθμό καλλιέργειας τα βήματα που ακολουθούν τα χρονικά ορόσημα και τις ιστορίες που συνοδεύουν τις εμπειρίες ζωής. Αυτή η διαδικασία είναι που συγκροτείται το στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς. Βέβαια το εισόδημα από την μαστίχα έχει αυξήσει το ενδιαφέρον απασχόλησης και για μεροκάματα αλλά και εργολαβίες ή ενοικιάσεις από μη μαστιχοχωρούσους είτε αυτοί είναι μόνιμα εγκατεστημένοι οικονομικοί μετανάστες, είτε πρόσκαιρα διαμένοντες. Η ενότητα επιδιώκει να τονίσει τον σύνθετο πληθυσμό των μαστιχοπαραγωγών να ψηλαφίσει την άτυπη μεταβίβαση γνώσης που συνεχίζεται ως σήμερα και να αναδείξει το στοιχείο της προσαρμογής που ενσωματώνει όλη την κληρονομιά του χθες στις συνθήκες του σήμερα. εξιδανίκευση με τις προσκλήσεις του παρόντος βλέπουμε τα στάδια της καλλιέργειας και παραγωγής της μαστίχας (κλάδεμα, κέντημα, μάζεμα, καθάρισμα κλπ) συγκρίνουμε τις στρατηγικές επιβίωσης των παραγώγων χθες και τώρα αυτές που ήταν και παραμένουν το κεντρικό νήμα που διατρέχει τους αιώνες.